Noor van Andel

[Interviewers: Johan ter Hofte en Jacques van Baal, 2008]

De Heer Ir. E.E. van Andel (97 jr.)  vertelt…  De reden en ook de manier waarop ik in Twente terecht kwam in 1944-1945 ging zeker niet volgens de geëigende weg.
Hiervoor moeten we even terug naar de geschiedenis van de BSB (Boekelosche Stoombleekerij, later Texoprint).

De in 1888 opgerichte BSB in Boekelo had tot 1929 twee broers van Heek als directeur – mede-eigenaar.  In 1929 werden zij allebei opgevolgd door een zoon van elk:

• Henk J. van Heek (woonde op De Keizer in Boekelo), volgde zijn vader Hennie van Heek op;

• Ebs van Heek (woonde in Enschede, had een buitenhuis “De Weele” in Boekelo), volgde zijn vader Helmich van Heek op.

In 1943 overleed Ebs van Heek. Zijn zoon Bernard (1924) was al sinds 1938 voor studie in  Engeland, werd in 1943 als Nederlander opgeroepen voor het Engelse leger, kreeg een opleiding voor jachtvlieger in  Engeland en Canada en was dus niet beschikbaar om zijn overleden vader bij de BSB op te volgen.

Henk J. van Heek vond dat er in zijn fabriek een groeiende behoefte was aan een chemicus die naast hem  zou moeten kunnen opereren. Binnen de familie en de regio was er geen geschikte kandidaat.
Er werd landelijk een advertentie geplaatst. Zoals te verwachten was (oorlogstijd, Oost Nederland), kwamen er geen reflectanten.

Een meneer Hudig in Rotterdam, die een dochter had die met een firmant van van Heek & Co getrouwd was, nam contact op met Van Andel.  Hij vraagt aan deze jonge Van Andel ( 33 jaar oud) , geboren in Leiden, afgestudeerd chemicus aan de TH Delft, werkzaam op het Shell laboratorium in Amsterdam noord en woonachtig in Amsterdam, of hij soms een chemicus kent die geïnteresseerd zou zijn om in Twente te gaan werken. Van Andel kent niemand  tot zijn vrouw opeens zegt: “als jij daar nu eens op solliciteert, want ik geloof niet dat het een goed idee is dat wij onze kinderen na de oorlog in Amsterdam laten opgroeien”. Dat argument maakte indruk. Van Andel sollicteert en wordt 1 oktober 1944 aangenomen. Op 5 September 1944 was Dolle Dinsdag, iedereen denkt dat de oorlog nog een paar dagen duurt maar dat pakt anders uit, bedrijven gaan 8 maanden plat, spoorwegstakingen , hongerwinter, de geallieerden werden bij Nijmegen/Arnhem ernstig opgehouden maar uiteindelijk vrede in mei 1945.

De familie Van Andel verhuisde naar Twente
en in juni 1945 nam Van Andel plaats in de directie naast Henk J. van Heek.

Hij werd door Henk van Heek uitvoerig geïntroduceerd bij alle fabrikanten van de hele regio om die directieleden te leren kennen. Dit was commercieel van groot belang. De BSB had weliswaar twee grote klanten, van Heek & Co en Rigtersbleek maar wilde ook voor meer bedrijven loonwerk gaan verrichten.

De familie Van Andel vestigde zich in een boerderijtje op het terrein bij de Keizer.

Henk J. van Heek trad precies op zijn 65^ste  uit de directie in 1949. Ongebruikelijk voor die tijd en zeker voor de Van Heeks met hun familiebedrijven. Bernard van Heek volgt dan zijn oom op.  Zo blijft er een tweehoofdige directie  bestaan, een directeur/aandeelhouder en een directeur/aangestelde.

De chemie werd steeds belangrijker o.m. door de toename van  nieuwe synthetische vezels en mengingen met katoen. Daarnaast chemische processen als kreukvrij of waterafstotend maken, “everglaze finish” etc.

Hoofd laboratorium was Dra. Virginia Degens, later opgevolgd door de Heer Dr. v.d Wal die later weer een belangrijke rol zal spelen bij een nieuwe activiteit van de BSB namelijk het oprichten van Boekelo Foliën.

De familie Van Andel ging wonen op de Boekelosestraat schuin tegenover het doktershuis omdat in juli 1949 de boerderij op de Keizer afbrandde. In 1951 vestigden zij zich in de boerderij (eigenlijk de tuinmanswoning) op De Weele, waar de heer Van Andel nu nog woont.

Hoe verging het zijn vrouw Hilde na zo’n verhuizing van Amsterdam naar Boekelo?

Met respect en ook trots vertelt hij hierover enige details. Zij was beeldend kunstenares. In die sfeer werd zij ook opgevoed. Haar grootmoeder was Mevr.Kröller Muller de oprichster van het gelijknamige museum op de Veluwe. Enkele beelden van haar zijn in de tuin nog te zien o.a. een agressief  opvliegende gans met wild opslaande vleugels en twee vliegende vogels zodanig opgehangen in de boom dat de snelheid voelbaar is.
In het Medisch Spectrum Twente (MST), in de verbindingsbrug tussen het oude Stadsmaten en Ziekenzorg staan negen bronzen vogels, titel “Komen en Gaan” , de negende vogel gaat het hoekje om.
In de Haverstraatpassage staat een standbeeld “Boodschappen” van haar.

Zij hield zich in het Boekelose bezig met toneelspel met Mevr. Wies van Heek-Blijdenstein  (de vrouw van Henk J.). Er werden  prachtige toneelstukken geregiseerd, we lezen namen als Mw. Jo Ribbels-Hulscher, Mw. Alie Feikens, Mw. Jansje Sachse, Jan Nengeman en nog vele anderen. 

Mevr. Hilde van Andel is in 1984 overleden.

Financieel gezien had de BSB haar zaken goed op orde waardoor er tijdig geïnvesteerd kon worden. In 1936 (crisistijd!) werd een turbine van Stork en een stroomgenerator van Heemaf aangeschaft.In 1948 was er een eigen afvalwater zuiveringsinstallatie. In 1950 werd een zeer moderne nieuwe ketel aangeschaft. De aanvoer van deze ketel was veelomvattend. Paste net tussen de bomen van de Boekelosestraat door. Daar is een fotorapportage van bekend. De levering van vers water door 3 beken werd vervangen door eigen bronnen en pompen. Later doen de grote opdokwagens hun intrede in de finishbedrijven. In plaats van lengtes van 80 of 120 meter doek komen er nu lengtes van 3000 of 4000 meter in de fabriek opgewikkeld op grote zgn. dokwagens. Een grote verbetering waarop de hele bedrijfsvoering van de fabriek moest worden aangepast. Van Andel herinnert zich deze omschakeling heel goed. Een enorm proces.

Eind jaren 50

groeiden er spanningen tussen Bernard van Heek en Van Andel. Van Andel neemt in 1962 vrijwillig ontslag. Hij bleef als commissaris verbonden aan de BSB. Uit de BSB ontstond later Texoprint na fusies met De Nijverheid Enschede en van Vlissingen Helmond.
Van Andel ging werken bij Bureau Berenschot met vestigingen in Hengelo, Amsterdam en Tilburg die veel opdrachten in de textielindustrie hadden. In 1966 nam van Andel afscheid van zijn werkzame leven. Bleef echter met diverse activiteiten  nog dienstbaar aan de maatschappij.

Wat vond Van Andel nou een significant verschil met het leven in West Nederland en Twente toen hij zich hier in 1945 vestigde.

Iedereen in Twente had een stukje land waar hij wat groente of andere dingen op teelde. Sommigen hadden ook nog een paar beesten. Het leven was hier gemoedelijker, meer op vertrouwen gericht met een positievere instelling. De kat uit de boom kijken heeft een functie om tijd te winnen of ik hem mijn vertrouwen kan geven. Veel mensen hadden een bijnaam, een kenmerkende eigenschap van iemand werd benoemd en dat woord werd de bijnaam.
Er waren afdelingen met meerdere Nijenhuizen of Nijhuis met nog een paar Scholtens erbij.  Houdt dat maar eens uit elkaar.

Als je hem vraagt wat hem speciaal opvalt nu in deze tijd: 

dat iedereen tegenwoordig een computer op zijn bureau heeft staan waardoor hij een ongekende hoeveelheid informatie meteen naar binnen kan halen. Van Andel voegt daar meteen aan toe dat dat alleen maar goed is, wel moet je met het verschil kunnen omgaan.

Een mooi verhaal over een tijd die nog niet zo lang achter ons ligt.
Wij bedanken de Heer van Andel voor de tijd en zijn gastvrijheid in zijn huis.